Çalışma

Birçok insan, bağımsız olabilmek ve kendi fikirlerini hayata geçirebilmek için kendi işinin patronu olmayı hayal eder. Almanya’da kendi işini kurmak "Existenzgründung" olarak adlandırılır. Bağımsız bir işletme sahibi olarak, hangi işleri kabul edeceğinize veya nasıl ve ne zaman çalışabileceğinize siz karar verirsiniz. Ancak bunu yapabilmek çok çaba gerektirir: her şeyden şahsen siz sorumlu olursunuz ve birçok konuyla ilgilenmeniz gerekir. Ayrıca, bir iş kurarken her zaman finansal riskler ortaya çıkabilir: önemli miktarda yatırım yaparsanız, ancak işinizden beklediğiniz kârı elde edemezseniz, yatırımınızı kaybedersiniz.

Bir işletme açan veya bir şirket kuran bir kişi olarak, Almanya’da "Gewerbetreibender" olarak kabul edilirsiniz. Örneğin, bir dükkân, restoran, fabrika gibi bir yer açtığınızda, işinizi kaydettirmeniz gerekir ("Gewerbe"). Eğer bağımsız olarak çalışıyorsanız veya serbest meslek sahibiyseniz ("Freie Berufe"), ör. gazeteciyseniz, doktorsanız vb., ihtiyacınız olan tüm bilgileri "Almanya’da Freelancer veya Serbest Meslek Sahibi Olmak" başlıklı bölümümüzde bulabilirsiniz.

İş arama süreci oldukça can sıkıcı olabilir. Nihayet bir iş bulduğunuzda ise öncelikli olarak iş sözleşmenizi dikkatlice kontrol etmeniz gerektiğini sakın unutmayın.

Çoğu kişi kendi işini kurup bağımsız olarak çalışmanın hayalini kurar. Bağımsız olarak kurulan bazı işlere “start-up” da denir. Bağımsız çalışan biri olarak hangi işleri alacağınıza ve bu işleri nasıl ve ne zaman yapacağınıza kendiniz karar verirsiniz. Ancak bağımsız çalışan olarak uğraşmanız gereken birçok konu olacaktır. Yapılan her şeyden siz sorumlu olursunuz, detaylar peşinizi bırakmaz ve her şeyin ötesinde düzenli bir aylık geliriniz olmaz.

Eğer siz de bağımsız çalışan veya serbest meslek sahibi olmak istiyorsanız bu bölümde işinize yarayacak birçok bilgi bulabilirsiniz. Bağımsız çalışan (Freiberufler) değilseniz ama kendi mesleğinizi yapmak için bir iş kurmayı düşünüyorsanız, “Almanya’da İş Kurmak” bölümümüzü okuyabilirsiniz.

Almanya'da iş hukuku çok karmaşıktır, çünkü bu konuda birçok farklı yasada birçok düzenleme bulunmaktadır. Ancak, çalışan olarak haklarınızı ve yükümlülüklerinizi bilmeniz çok önemlidir. Ancak haklarınızı bildiğiniz sürece onları talep edebilir ve gerektiği zaman kendinizi savunabilirsiniz.

Çocuğunuz henüz küçükse, ebeveyn izni ("Elternzeit") almak için iş yerinize başvurabilirsiniz. Çocuğunuzla daha fazla zaman geçirmek istemeniz durumunda da ebeveyn izni için başvurabilirsiniz. Bu süre zarfında, çalışmaz ya da sadece belirli saatlerde çalışırsınız. Almanya'da ebeveyn iznini sadece anneler kullanmıyor. Gün gittikçe daha fazla sayıda baba çocuklarıyla daha fazla vakit geçirmek için ebeveyn izni başvurusunda bulunuyorlar. Ebeveyn izniniz bittikten sonra önceden çalışmakta olduğunuz işinize geri dönebilirsiniz.

Ebeveyn izni sırasında sizin ve ailenizin sahip olduğu finansal seçenekler hakkında bilgi edinmek için "Ebeveyn Parası" bölümüne bakabilirsiniz.

Almanya’da kişiler belli bir yaşa gelince (güncel yaş sınırı 67) emekli olur ve aylık emekli maaşı almaya başlarlar.  Birçok kişi, emekli olduklarında yeteri kadar maaş alamayacaklarından endişe eder. Yoksulluk, özellikle de çalıştıkları yıllarda iyi bir kazançları olmayan kişiler için, Almanya’da giderek büyük bir sorun haline geliyor. Bu nedenle, emeklilik yaşına gelmeden bu konuda bilgi sahibi olmak ve gelecek için önlem almaya çalışmak önemli. Bu bölümde size Almanya’da emeklilik sisteminin nasıl ilerlediğini ve bu konudaki seçeneklerinizi anlatacağız.

Hastaysanız ve bu nedenle çalışamayacak durumdaysanız, evde kalma hakkına sahipsiniz. Ancak, işvereniniz de hastalığınızın kanıtını yani bir doktor raporunu görme hakkına sahiptir. Bu raporu gittiğiniz doktordan alabilirsiniz. Bu rapor "hastalık izni", resmi olarak Almanca "Arbeitsunfähigkeitsbescheinigung“ (AU)" bilinir.

Almanya'daki işgücü piyasasında çok sayıda kural ve yasa bulunmaktadır. Ayrıca, iş bulmak için yerine getirmeniz gereken bazı şartlar vardır. Birçok işveren, çalışanlarını aldıkları eğitim, diploma ve sertifikalara göre seçerler. Ancak ilgili sertifikalara sahip olmasanız bile, hâlâ bir iş bulma şansınız vardır.

Burada Almanya’daki ilk işinize başlamak için geçmeniz gereken adımları ve hayalinizdeki işe ulaşmanızı sağlayacak şansınızı arttırmanın yollarını öğreneceksiniz.

İş ararken önceden göz önünde bulundurmanız gereken iki temel nokta aşağıdaki gibidir:

• Almanya'daki çoğu şirkette iletişim dili Almancadır. Bazı durumlarda, İngilizce de konuşulur, ancak çoğu iş için, Almanca iletişim kurmanız gerekir. Almanca öğrenmek veya dildeki yetkinliğinizi geliştirmek için birçok farklı yol var. "Dil" kategorisi altında bu konuda daha fazla bilgiye ulaşabilirsiniz.
• Almanya’da çalışmaya başlamak için ilk önce çalışma iznine ihtiyacınız vardır. Göçmenler için çalışma izni doğrudan oturum izni ile bağlantılıdır. Bununla ilgili daha fazla bilgi için "Almanya’ya Göç" bölümümüze bakabilirsiniz. İltica etmek için ülkenizi terk etmek zorunda kaldıysanız, çalışma izniniz mevcut durumunuza bağlıdır. Bununla ilgili daha fazla bilgi için "Mülteciler İçin Çalışma İzni" bölümümüze bakabilirsiniz.  

Almanya'da kalifiye eleman arayan birçok şirket var. Uygun bir mesleki diplomaya sahip olmak, aynı zamanda Almanya'da çalışmanız ve yaşamanız için bir fırsat olabilir. Ancak Almanya'da değilken, Almanya’da iş bulmak çoğu zaman kolay olmaz. Bu nedenle İkamet Yasası §20’ye göre iş arama için vize veya oturum izni alınabilir. Bu vizeyle yasal olarak Almanya'ya gelebilir ve ardından burada kendiniz için uygun bir iş arayabilirsiniz.

Haziran 2024'ten itibaren İkamet Yasası §20a, b’ye göre fırsat kartı imkanı başlayacak. Böylece nitelikli çalışanlar iş aramak için oturum izni alma fırsatına sahip olacaklar. Ancak bunun için belirli şartları yerine getirmeleri gerekiyor. Bu şartların neler olduğunu ve daha fazla bilgiyi bu bölümde bulabilirsiniz.

Yeni bir ülkede iş bulmak veya eğitim almak her zaman kolay olmaz. Bu nedenle Almanya'da Jobcenter ve İş Bulma Kurumu çeşitli destek hizmetleri sunar. Örneğin, iş bulma veya iş başvurusunda bulunma konusunda onlardan yardım alabilirsiniz ya da bir eğitim kursuna katılmak için bir kupon (Gutschein) alabilirsiniz. Böylece işgücü piyasasındaki şansınız artabilir.

Bu bölümde iş bulma konusunda hangi destek hizmetlerinin mevcut olduğunu ve bunlardan nasıl faydalanabileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Neredeyse çalışanların çoğu işten çıkarılma korkusu yaşarlar. Ancak her iş feshi yasal olarak etkili değildir. Bu nedenle, haklarınızı bilmeniz ve size böyle bir bildirim yapıldıktan sonra ne yapacağınızı bilmeniz önemlidir. Aynı durum işinizde istifa etmek istemeniz durumunda da geçerlidir.

Çalışanların hak ve menfaatlerini korumak için işyeri sendika temsilcilikleri ve işçi sendikaları bulunmaktadır. İşyeri sendika temsilcilikleri yalnızca büyük şirketlerde faaliyet göstermektedir. İşçi sendikaları ise belirli sektörlerdeki işçilerin çıkarlarını temsil eder. Bu bölümde işyeri sendika temsilciliklerinin ve işçi sendikalarının neler yaptığını ve bu gibi yerlere nasıl üye olabileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Almanya'da yaşıyorsanız ve kendinizin ve ailenizin geçimini sağlayacak paranız yoksa, Jobcenter başvurmanız için doğru yer olabilir. Jobcenter, Almanya'da hiç çalışmamış, bir yıldan fazla işsiz kalmış veya çalışmasına rağmen çok az para kazanan kişilere belirli koşullar altında destek sağlar. Jobcenter'dan kendiniz ve aileniz için maddi destek alabilirsiniz. Bu desteğe "Bürgergeld" denir. "Hartz IV" olarak da adlandırılan "Arbeitslosengeld II" nin devamı niteliğindedir. Jobcenter çalışanları iş bulmanıza da yardımcı olacaktır. Jobcenter iş aramanıza yardımcı olurken, Almanca kurslarını veya ileri eğitim (Weiterbildung) masraflarını da karşılayabilir.

Birçoğunuz şüphesiz çocukken, "Büyüyünce ne olmak istiyorsun?" sorusuna hızla ve kendinizden emin bir şekilde cevap vermişsinizdir. Ancak, ilerleyen yıllarda bu soruyu cevaplamak giderek daha zor bir hal alır. Pek çok farklı meslek var ve maalesef insanlar belirli bir mesleki eğitim programı ya da üniversite seçerken birçok zorlukla karşılaşabiliyorlar. Bu sebeple İş Bulma Kurumu ihtiyacınız olacak birçok bilgiyi bir araya getirerek kariyer yolunuzu seçmeniz için oluşturduğu sistemle size yardımcı olmayı amaçlıyor.

Yurtdışında eğitimini tamamlamış kişilerin Almanya'da da mesleklerinde çalışabilmeleri için yabancı diplomalar için Almanya'da denklik sağlanabilmektedir. Bu, denklik ofisleri olarak bilinen yerlerde yapılır. Ancak bazen, yabancı diplomanın tam olarak tanınması için gerekli olan bazı nitelikler eksik olabilir. Sizin için de böyle bir durum geçerliyse, Almanya'da bir yeterlilik programına katılabilirsiniz. Bu, örneğin teknik bir eğitim veya işle ilgili bir Almanca kursu olabilir. Almanya'daki yeterlilik programlarına katılmak için uygun bir giriş vizesine ihtiyacınız vardır ve İkamet Yasası §16d uyarınca oturum izni başvurusunda bulunmanız gerekir.

Lütfen unutmayın: Almanya'da istihdam edilmek üzere denkliğini almak istediğiniz yeterlilik programı için ayrıca İkamet Yasası Madde 16d (3) uyarınca oturum izni başvurusunda bulunabilirsiniz. Bunu yapmak için, iş teklifinin nitelikli bir meslek için olduğunu kanıtlamanız gerekir. (Kilise işleri veya bakıcılık meslekleri için bireysel istisnalar veya muafiyetler vardır).

Almanya'da “yeterlilik analizi” (Qualifikationsanalyse) olarak adlandırılan bir analizden geçmek veya bir sınava katılmak istiyorsanız da oturum izni alabilirsiniz. Bu tür bir oturum izni en fazla 6 ay için verilir. Kalifikasyonunuza bağlı olarak, genellikle A2 CEFR dil becerilerine de ihtiyacınız olacaktır. Buna ek olarak, bir “yeterlilik analizine” davet edildiğinize dair kanıtınız olmalıdır. Gereklilikler hakkında herhangi bir sorunuz varsa, bunları topluluk forumumuzda sorabilirsiniz. Topluluk yöneticilerimiz size yardımcı olmaktan mutluluk duyacaklardır.

Entegrasyon kursundan veya herhangi bir Almanca kursundan sonra Almanca öğrenmeye devam etmek istiyorsanız, mesleki Almanca kursuna katılabilirsiniz. Bu İş Almancası kursları Almanya’da „Deutsch für den Beruf” veya „berufsbezogene Deutschsprachförderung” olarak bilinir. Mesleki Almanca kursu, Alman işgücü piyasasına katılmanıza ve kendinizi geliştirmenize yardımcı olacaktır.

Öğrenciler, emekliler, ev hanımları ve hatta çalışanlar - birçok kişi Minijob yoluyla ekstra gelir elde edebilir. Bu bölümde size Almanya’da Minijob olarak bilinen ufak çaplı işlerin gerçekte ne olduklarını ve bu işlerde nelere dikkat etmeniz gerektiğini anlatıyoruz.

Almanya’da çalışmaya başlamadan önce çalışma izni almanız gerekir. Size çalışma izni verilip verilmeyeceği oturum izninize bağlıdır. Bu bölümde sizin için hangi kuralların geçerli olduğunu öğrenebilirsiniz.

Eğer Almanya’ya sığınmacı olarak gelmediyseniz, “Göç” temalı kategori sayfamızda çalışma izinleri konusunda ihtiyacınız olan bilgilere ulaşabilirsiniz.

BAföG veya aldığınız diğer mali desteklerle geçiminizi sağlayamadığınız takdirde, eğitim alırken bir yandan çalışıp para kazanmak zorunda kalabilirsiniz. Belki de hiç mali destek almıyorsunuz - o zaman çalışmaktan başka seçeneğiniz olmaz. Bu her zaman çok kötü değildir çünkü yarı zamanlı bir işe sahip olmak ("Nebenjob"), öğrenciyken yaptığınız iş gelecekteki mesleğinizle alakalı olmasa bile, iş deneyimi kazanmanıza ve profesyonel bağlantılar kurmaya başlamanıza yardımcı olabilir. Öğrenci olarak yapılabilecek işler söz konusu olduğunda, kafanızda birçok soru işareti oluşabilir: Vergi ödemek zorunda mıyım? Ne tür bir sigorta yaptırmalıyım? Yarı zamanlı işim BAföG hakkımı etkiliyor mu? Bu bölümde bu soruların en önemlilerini cevaplıyoruz.

Almanya, işsizlik, hastalık, uzun süreli bakım, iş kazaları ve yaşlılık risklerine karşı güvence sağlayan iyi bir sosyal güvenlik sistemine sahiptir. Bunun için kurallar ve düzenlemeler devlet tarafından belirlenir ve kontrol edilir. Bu hizmetler, sosyal sigorta kurumları tarafından uygulanmaktadır. Bu kurumlar; sağlık sigortası şirketleri, kaza sigortası için Meslekler Birliği (Berufsgenossenschaft), İş ve İşçi Bulma Kurumu (Arbeitsamt) ve Alman Emeklilik Sigortası Kurumudur (Deutsche Rentenversicherung).

Staj yaparak iş tecrübesi kazanabilir ve iş fırsatlarınızı önemli ölçüde artırabilirsiniz. Birçok okul ve üniversitede, öğrencilerden eğitimleri sırasında zorunlu staj yapmaları beklenmektedir. Bu bölümde, bir stajyer olarak haklarınız, staj yapmanın faydaları ve staja başlamadan önce göz önüne almanız gereken önemli konular hakkında bilgi edinebilirsiniz.

Büyük olasılıkla Almanya'da "tasdikli belge kopyası" ("beglaubigte Kopie") terimini veya "belgelerinizi / sertifikalarınızı tasdik ettirmeniz gereklidir" ifadesini duymuşsunuzdur. Özellikle, üniversiteye veya Nüfus Kayıt Dairesine ("Standesamt") başvururken, diplomanızın veya belgelerinizin tasdikli bir kopyasını sunmanız gerekmektedir.

Taşeron işçilik, kiralık işçilik olarak da bilinir. Taşeron işçiler, çalışanlarını belirli süreler için, geçici olarak başka firmalara gönderen şirketlerle sözleşme yaparlar. Taşeron iş yapan bir firmayla sözleşmeniz varsa, acil işçi ihtiyacı durumunda taşeron olarak başka firmalarda çalışırsınız. Bu firmada çalışsanız da, daimi personelin bir parçası değilsinizdir ve maaşınız taşeron iş sağlayan firma tarafından ödenmeye devam eder. Sizden tamamen taşeron firma sorumludur, örneğin izne çıkmak için bu firmayla konuşursunuz ve sosyal sigortanızı yine bu firma karşılar.

Lütfen unutmayın: Taşeron işçilik “saatli çalışma” anlamına gelmez. Taşeron işçiler genelde taşeron iş yapan firma tarafından işe alınırlar ve ancak bazı durumlarda bağlı olarak çalıştıkları firmayı değiştirirler. Taşeron iş yapan firmayla yaptıkları sözleşme genellikle süresiz olur.

Taşeron işçilik genellikle metal işleme ve elektrik endüstrilerinde ve güvenlik, lojistik, ulaştırma, yönetim ve ofis sektörleri gibi iş dallarında gerçekleşir. Bununla birlikte, genel olarak, tüm sektörlerde taşeron işçilik yapılabilir. Kalifiye olmayan işçiler bile taşeron firmalar tarafından işe alınır.

Almanya’da vergi iadesi, ödediğimiz en önemli vergi ile ilgilidir: gelir vergisi ("Einkommensteuer"). Gelir vergisi, yıl boyunca kazandığınız paradan, yani çalışan olarak kazandığınız maaşınızdan, serbest meslek gelirinizden, mesela birikimlerinizden veya kira gelirinizden kazandığınız faizlerden düşülür. "Almanya Vergi Sistemi" bölümümüzde farklı vergi türleri hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

Vergi iadeleri yılda bir kez vergi dairesine ("Finanzamt") yapılır. Vergi iadesi yapıp yapmayacağınız çeşitli faktörlere bağlıdır. İlke olarak, serbest çalışanların ve kendi işini kuran girişimcilerin vergi iadesi yapmaları ve bu sebeple gelir vergilerini Vergi Dairesine bildirip iade transferini gerçekleştirmeleri gerekmektedir. Ancak maaşlı bir işte çalıştığınız takdirde, ödenen gelir vergisini ("Lohnsteuer" olarak bilinir) maaşınızdan kesen ve doğrudan Vergi Dairesine transfer eden işvereninizdir. Bu nedenle, bir çalışan olarak, genellikle vergi iadesi sunmanız gerekmez. Yine de Vergi Dairesi kesmesi gerekenden fazla kesmiş olabileceğinden dolayı bunu yapmanız iyi olabilir, böylece Vergi Dairesi size bu miktarı iade edecektir.

Bir süpermarkete, kafeye veya benzin istasyonuna gittiğimizde ya da maaş aldığımızda, vergi öderiz. Vergilendirme, bir devletin birincil gelir kaynağıdır ve hükümetin görevlerini yerine getirmesini sağlar. Almanya devleti, anaokullarına ve okullara, üniversitelere ve hastanelere, yolların yapımına, öğretmenlerin maaşlarına, polis memurlarına, itfaiyecilere, politikacılara ve daha fazlasına fon sağlamaktan sorumludur ve vergi geliri olmadan, devlet bu sorumlulukları yerine getiremez.

Ancak vergilendirmenin tek nedeni bu değildir. Aslında, vergilendirmenin başka iki gerekçesi daha vardır. Devlet, sigara gibi zararlı şeylerin vergilendirilmesi yoluyla insanları bu tür alışkanlıklarından kurtarmaya çalışır. Sigaralar, tütün vergisi nedeniyle pahalıdır ve bu yüzden birçok insan sigarayı bırakır. Ayrıca, sosyal adalet vergilendirme yoluyla teşvik edilmektedir; daha fazla kazananlar daha az geliri olan insanlardan daha fazla vergi ödemek zorundadır.

Kural olarak, Almanya'da çalışan herkes vergi ve sosyal güvenlik primi ödemek zorundadır. Eğer bunu yapmıyorsanız, muhtemelen yasadışı olarak çalışıyorsunuz demektir ve bu Almanya’da genel olarak “Schwarzarbeit” olarak bilinir. Böyle bir durumda hem çalışanlar hem de işverenler, istihdamın uygun şekilde beyan edilmemesi durumunda ciddi cezalarla karşı karşıya kalırlar. Bu bölümde “Schwarzarbeit” ve yasadışı çalışma arasındaki farkları, nelere dikkat etmeniz gerektiğini ve nereden yardım alabileceğinizi öğrenebilirsiniz. Ayrıca, bu şekilde çalışmanın Almanya’daki oturumunuzu nasıl etkileyeceği konusunda da bilgi sahibi olabilirsiniz.