د کورنیو ملاتړ

که څوک په جرمني کې ژوند کوي او د خپل ځان يا کورنۍ د غړو د ژوند لګښتونه پوره نه کړای شي، له دولت څخه مرسته ترلاسه کوي. د دې مرستو ترلاسه کولو لپاره يو مهم ځای جاب‌سنټر دی. جاب‌سنټر د ځينو شرايطو په پوره کولو سره له هغو کسانو سره مرسته کوي چې تر اوسه يې په جرمني کې کار نه وي کړی، له يوه کال راهيسې اوزګار وي او يا هم په کار کې کم معاش اخلي. دغه مرستې ته د اړمنو کسانو پیسې یا هم Burgergeld ویل کېږي چې پخوا ورته د بېکارۍ لومړی ډول پیسې نوم کارېده. د جاب‌سنټر کارکوونکي له تاسې سره د کار موندلو لپاره هم مرسته کوي. که د کار لپاره اړتيا وي، جاب‌سنټر به ستاسې د ژبې د کورس او يا اضافي زده‌کړو (Weiterbildungen) لګښتونه هم پر غاړه واخلي.

د والدينو رخصتي يا الټرن‌څایټ له کار څخه رخصت دی چې د وړو ماشومانو ميندې او پلرونه يې غوښتنه کولای او اخستلای شي. که غواړئ له خپلو بچيانو سره ډېر وخت تېر کړئ؛ دا رخصت واخلئ. د الټرن‌څایټ پر مهال معاش نه درکول کيږي او يا يې يوازې يوه وړه برخه ورکول کيږي. په جرمني کې ډېر ميندې او پلرونه له دې رخصته ګټه اخلي؛ ځکه دوی غواړي له ماشومانو سره د هغوی د ژوند په لومړيو کالونو کې ډېر وخت تېر کړي. د الټرن‌څايټ له ختمېدو وروسته کولای شئ بېرته خپل کار ته وروګرځئ.

دا چې د الټرن‌څایټ پر مهال څه ډول د ځان او کورنيو خرڅ برابر کړئ؛ د الټرن‌ګېلډ په نوم زموږ بل څپرکی وګورئ.

د ځوانو ميندو او پلرونو  لپاره د ماشومانو پالنه يوه ستره مسله ده. په جرمني د کار او کورنۍ جوړولو تر منځ تعادل او همغږي راوستل سخت دي. له ځوانو کورنيو سره د مرستې لپاره په جرمني کې د الټرن‌ګېلډ (Elterngeld) په نوم پیسې ورکول کيږي. دا پیسې له هغو ميندو او پلرونو / په زوی‌ولی يا پلارولی نيوونکو سره مرسته کوي چې لږ معاش لري او يا د ماشومانو له زېږېدو وروسته د هغوی د ساتلو له کبله نه شي کولای کار وکړي. هغه ميندې او پلرونه چې د ماشوم له زېږېدو وړاندې بېکاره وي، هم کولای شي د دې پیسو يا مرستې ترلاسه کولو غوښتنه وکړي. دلته به د دې پیسو د ترلاسه کولو په اړه ټول مالومات ولولئ.

د ښوونځيو اړوند په علمي يا تفريحي سفر کې ګډون، د موس‍يقۍ د يوې وسيلې زده‌کړه، په سپورتي کلب کې ګډون او دې ته ورته نور فعاليتونه پیسو ته اړتيا لري او ډېرې کورنۍ يې لګښتونه نه شي پوره کولای. د دې لپاره چې د لږ عايد لرونکې کورنۍ د ښوونځيو او ازادو وختونو په فعاليتونو کې ګډون وکړای شي، د زده‌کړو اوګډون بسته (Bildungs- und Teilhabepaket) شته. له دې بستې سره د جرمني دولت، د ښوونځيو او هورت د غرمنيو خوړو، د زده‌کړو لپاره خصوصي مرستې (Nachhilfe)، په سپورتي کلبونو يا د موزيک په ټولنو کې د ګډون په شان د ښوونځيو او ازادو وختونو په ځانګړو فعاليتونو کې د ګډون ملاتړ کوي.

په جرمني کې د ماشومانو اداره يا يوګندامت ډېرې دندې لري او کابو هره کورنۍ لږ تر لږه په ژوند کې يو ځل له دې ادارې سره په اړيکه کې کيږي. دا ادره يوازې د ځورول شوو او هغو ماشومانو ساتنه او پالنه نه کوي چې پاملرنه نه ورته کيږي؛ بلکې له کورنيو سره د ماشومانو  او نويو ځوانانو په ساتلو او پاللو کې مرسته هم کوي. که له خپلو ماشومانو سره ستونزه لرئ؛ کولای شئ هر وخت د دې ادارې له مامورينو سره اړيکه ونيسئ. همدا شان که ماشومان د خپلې کورنۍ له غړيو سره ستونزه ولري؛ کولای شي له دې ادارې سره مشوره وکړي او د خپلو ستونزو په اړه خبر ورکړي.

مهم: د ماشومانو اداره په جرمني کې د ټولو کورنيو مسؤوليت لري. دا خبره په تابعيت او د استوګنې د اجازې له ډول سره اړه نه لري.

د ماشومانو لپاره تل پمپر، د لوبو وسيلې، د ښوونځي درسي توکي، د سپورت پیسې او وروسته بيا د اوسبيلډونګ يا لوړو زده‌کړو پر مهال لګښتونه د مور او پلار پر غاړه وي. د ماشومانو لويول دې ته ورته ډېر لګښتونه لري. له همدې کبله له دې کورنيو سره مالي مرسته کيږي چې کينډرګېلډ (Kindergeld) يې بولي. دا پیسې له ميندو او پلرونو سره مرسته کوي څو ماشومانو ته يو څه ښه ژوند برابر کړي او ښې راتلونکې ته يې فرصت برابر کړي.

جرمني ته تازه راغلي ياست او يو دم هر څه بدل شوي دي؟ فکر کوئ چې خپله به خپل تګلوری ومومئ؟ د دې کار اړتيا نشته. په جرمني کې ډېرې مشورتي ادارې او بنسټونه له تاسې سره د سندونو چمتو کولو او يا قانوني ستونزو د حل په شان مسلو کې مرسته کوي. دا کار ښه دی خو د شخصي اړيکو او فردي مرستې ځای نه شي نيولای. غوره دا ده چې يو څوک د اوږده مهال لپاره له تاسې سره مل وي او د پوښتنو حلولو يا ترمينونو په شان د ورځينو اړتياوو پر مهال مو مرسته وکړي. له دې ډول کسانو سره هر وخت خبرې کولای او خالي وخت تېرولای شئ. دا ډول کسان تاسې ته د يوه ملګري او يا د کورنۍ د غړي په شان کيږي. پوښتنه دا ده چې دا ډول کسان څنګه موندلای شو؟ د دې کسانو موندلو لپاره يو غوره ځای د لارښوونې پروګرامونه (Mentoring-Programm) دي. دا پروګرامونه وړيا دي او خلک په رضاکارنه ډول کار ورسره کوي. 

يادونه: که په جرمني کې مو زيات وخت تېر شوی وي، بيا هم کولی شئ د ملتيا له ګټو برخمن شئ. دا مهمه نه ده چې خپله مرسته غواړئ او که د جرمني د ژوند په اړه ترلاسه شوې پوهه له نورو سره شريکول غواړئ.

سخته ناروغي؛ ټکر کول او يا ډېر عمر کولای شي يو څوک د مينځلو، اخلي پخلي، پېر او پلور يا روغتيايي پاملرنې په شان له ورځنيو چارو وغورځوي. له نېکه مرغه په جرمني کې دا کسان يوازې نه پرېښودل کيږي او مرسته ورسره کيږي. که څوک د دې کارونو لپاره له شپږو مياشتو د ډېر وخت لپاره مرستې ته اړتيا ولري؛ په جرمني کې د پالنې د مرستې ترلاسه کولو مستحق ګڼل کيږي. په داسې حالت کې له دې کس سره د پالنې د بيمې (Pflegeversicherung) له لوري کومک او مالي مرسته کيږي.

په جرمني کې ډېر کسان په يوه پالنځای يا د زړو کسانو په هايم کې د اوسېدو پر ځای په کور کې پالنه غوره کوي. دا کسان کولای شي په کور کې د خپلو دوستانو يا د پالنې د خدمتونو او يا هم دواړو له لوري وپالل شي. دې ډول پالنې ته ګرځنده (ambulant) يا کورنۍ (häusliche“ Pflege) پالنه وايي.

که څوک د پالنې له بيمې سره ثبت وي او اړونده اداره دې خدمتونو ته ستاسې اړتيا تاييد کړي؛ د دې پالنې د يوې برخې لګښتونه به د بيمې همدا اداره ورکړي. په دې اړه نور مالومات زموږ په بل څپرکي (پالنه او پرستاري) کې لوستلای شئ.

دلته موږ پالنې ته د اړمنو کسانو د حقونو او په کور کې د پالنې په اړه مالومات چمتو کړي دي. همدا شان د پالونکو د حقونو په اړه هم مالومات درکوو.