کاري حقونه

د والدينو رخصتي يا الټرن‌څایټ له کار څخه رخصت دی چې د وړو ماشومانو ميندې او پلرونه يې غوښتنه کولای او اخستلای شي. که غواړئ له خپلو بچيانو سره ډېر وخت تېر کړئ؛ دا رخصت واخلئ. د الټرن‌څایټ پر مهال معاش نه درکول کيږي او يا يې يوازې يوه وړه برخه ورکول کيږي. په جرمني کې ډېر ميندې او پلرونه له دې رخصته ګټه اخلي؛ ځکه دوی غواړي له ماشومانو سره د هغوی د ژوند په لومړيو کالونو کې ډېر وخت تېر کړي. د الټرن‌څايټ له ختمېدو وروسته کولای شئ بېرته خپل کار ته وروګرځئ.

دا چې د الټرن‌څایټ پر مهال څه ډول د ځان او کورنيو خرڅ برابر کړئ؛ د الټرن‌ګېلډ په نوم زموږ بل څپرکی وګورئ.

که ناروغ ياست او نه شئ کولای کارځای ته ولاړ شئ؛ حق لرئ چې کور پاته شئ. د کار ورکوونکې اداره يا چارواکي حق لري چې ستاسې د ناروغۍ لپاره د ډاکټر د ورکول شوي سند غوښتنه وکړي. په عامه اصطلاح دې سند ته (Krankschreibung) او په رسمي ژبه کې ورته (Arbeitsunfähigkeitsbescheinigung) وايي.

په جرمني کې د کار حقونه ډېر پېچلي دي؛ ځکه په دې اړه ډېر مقررات او بېلابېل قانونونه پلي کيږي. دا مهمه ده چې هر څوک د کارکوونکي په توګه په خپلو حقونو پوه وي. خپل حقونه يوازې هغه وخت غوښتلای او ترلاسه کولای شئ چې په اړه يې مالومات ولرئ.

د کارکوونکو يا مامورينو شوراګانې او د کارګرو ټولنې (Betriebsräte und Gewerkschaften) د دې لپاره جوړيږي چې د کارکوونکو حقونه خوندي کړي. د کارکوونکو شوراګانې په سترو شرکتونو کې جوړيږي خو د کارګرو ټولنې بيا د يوه ځانګړي صنعت يا کسب د کارګرو د حقونو خوندي کولو لپاره جوړيږي. دلته به ولولئ چې دا ډول ټولنې يا شوراګانې څه ډول جوړيږي او څه ډول يې غړيتوب اخستلای شو.

د يوې دندې موندل ښايي تاسې ستړي کړي خو هغه شېبه په زړه پورې وي چې د خپلې خوښې دندې لپاره د هو ځواب ترلاسه کړئ. مخکې له دې چې کار پیل کړئ، بايد د کار تړون په غور ولولئ او ځان پرې وپوهوئ.

هغه کسان چې په جرمني کې کار کوي، بايد ماليه او د ټولنيزو بيمو ونډه ورکړي. که څوک دا کار ونه کړي، کار يې تور بلل کيږي او ستره جزا لري. له ثبت پرته د پټ او  تور کار ترسره کوونکي او د کار ورکوونکي دواړه له درنو جريمو سره مخ کيږي. دلته د تور يا ناقانونه کار د پېژندلو او همدا شان په دې برخه کې د مرستې ترلاسه کولو په اړه مالومات درکوو. همدا شان د تور کار له کبله مو د استوګنې د اجازې لپاره په خطرونو هم خبروو.

کابو ټول کسان د کاري تړون يا قرارداد له فسخه کېدلو وېره لري خو هر تړون ښايي په قانوني ډول نه وي لغوه شوی. له همدې کبله اړينه ده چې په خپلو حقونو  او له د تړون له ختمېدلو وروسته د اړينو ګامونو په اړه ځان پوه کړئ. دلته هغو کسانو ته هم مالومات ورکوو چې غواړي خپل تړون په خپله خوښه ختم کړي.