İkili Mesleki Eğitim (Duale Ausbildung)

İkili mesleki eğitim programı, yapmaya karar verdiğiniz işe bağlı olarak, iki ila üç buçuk yıl arasında sürer. Bu süre zarfında hem bir kurumda çalışır hem de bir mesleki eğitim okuluna gidersiniz. Genellikle, haftada bir veya iki kez derse gidersiniz. Bu dersler, size işinizde faydalı olacak teorik bilgileri içerir. Pratik beceri ve bilgiler ise iş sırasında öğrenilir. Bu mesleki eğitim programı, pratik ve teori olarak iki bölümden oluştuğundan, Almanya'da “ikili” mesleki eğitim olarak adlandırılır.

Okulda ve çalıştığınız yerde Almanca konuşabilmeniz gerekir. Ayrıca sınavlar da Almanca dilinde olur. Hangi dil seviyesinide olmanız gerektiği yapacağınız mesleğe bağlıdır.

Mesleki eğitime başlamanız için gereken mezuniyet belgesi, kariyer hedeflerine ve seçtiğiniz mesleki eğitim programına bağlıdır. Mezuniyet belgenizi kendi ülkenizden aldıysanız, ilk önce Almanya'da denkliğini almanız gerekir. Bu konuda daha fazla bilgi almak için "Almanya'da Denklik Almak" bölümümüze bakabilirsiniz.

Bir şirket veya kurumda ikili meslek eğitimine başlamak için illa bir mezuniyet belgesine sahip olmanıza gerek yoktur. Her şirket, başvuru sahiplerinin hangi niteliklere sahip olması gerektiğine kendi karar verebilir. Yine de, bir mezuniyet belgesine, iyi notlara ve yeterli düzeyde Almanca bilgisine sahip olmanız sizin için bir avantajdır. İlgili şirketin eğitim bünyesine doğrudan başvurabilirsiniz.

İlke olarak mesleki eğitime başlamak için bir yaş sınırlaması yoktur. Ancak mesleki eğitiminize başladığınızda kaç yaşında olursanız olun, yalnızca temel zorunlu eğitimi (Almanya'da dokuz yıl) bitirmiş olmanız beklenir.

Genellikle, üçüncü ülke vatandaşlarının Almanya'da eğitime başlayabilmeleri için eğitim amacıyla oturum iznine ihtiyaçları vardır. Bununla ilgili daha fazla bilgi almak için "Mesleki Eğitim Vizesi (Ausbildungsvisum)” bölümümüze bakabilirsiniz.

İltica için ülkenizi terk edip Almanya’ya geldiyseniz, bir şirket bünyesinde mesleki eğitime başlayabilmeniz ("betriebliche Berufsausbildung"), sahip olduğunuz oturum iznine bağlıdır:

• Sığınmacı, iltica hakkı veya geçici koruma hakkı kazanmış biri olarak oturum izniniz varsa, ilke olarak, herhangi bir kısıtlama olmaksızın, ikili mesleki eğitimine (" Duale Ausbildung ") veya okul temelli mesleki eğitime (" Schulische Ausbildung ") başlayabilirsiniz. Tanınmış sığınmacıların, oturum izinleri geçerli olduğu sürece mesleki eğitim ve işgücü piyasasına sınırsız erişimi vardır.
• Müsamaha Belgeniz ("Duldung") varsa, ancak Yabancılar Dairesi ("Ausländerbehörde") ve İş Bulma Bürosu ("Arbeitagentur") kabul ettiği takdirde size bir çalışma izni verilecektir. Çalışma izni vermenin mantıklı olup olmadığına, her kişinin durumu özel bir şekilde incelenerek karar verilir. Çalışma izni almak için önce bir eğitim pozisyonu aramanız ve ardından bu özel eğitim pozisyonu için çalışma izni başvurusunda bulunmanız gerekir. Dört yıldır Almanya'da bulunuyorsanız, iş bulma kurumunun onayı normal olarak artık gerekli değildir. Bununla ilgili daha fazla bilgi için "Mülteciler için Çalışma İzni" bölümümüze bakabilirsiniz. Lütfen unutmayın: Hâlen bir ilk varış merkezinde yaşıyorsanız, çalışma izni alamazsınız ve herhangi bir mesleki eğitime başlamanıza izin verilmez.
• İltica süreciniz hâlen devam ediyorsa, çalışmadan geçen üç aylık bir sürenin ardından, Yabancılar Dairesine ("Ausländerbehörde ") ve İş Bulma Bürosuna (" Arbeitagentur ") giderek çalışma iznine başvurabilir ve mesleki eğitime başlayabilirsiniz. Bunu yaptıktan sonra, bir şirkette staj pozisyonu bulmanız ve daha sonra İş Bulma Bürosuyla iletişime geçerek bu özel eğitim fırsatı için izin almanız gerekir. Eğer dört yıldan beri Almanya'da yaşıyorsanız, ilke olarak, herhangi ekstra bir izin almadan çalışmaya veya mesleki eğitim almaya başlayabilirsiniz. Bununla ilgili daha fazla bilgi için "Mülteciler için Çalışma İzni" bölümümüze bakabilirsiniz. Lütfen unutmayın: Hâlen bir ilk varış merkezinde yaşıyorsanız, çalışma izni alamazsınız ve herhangi bir mesleki eğitime başlamanıza izin verilmez.
• İlk varış merkezlerinde yaşayan mültecilere çalışma izni verilmez. Bunun anlamı, ilk varış merkezinden ayrılıp daha kalıcı bir yere taşınana kadar mesleki eğitime başlayamayacağınızdır.

Lütfen unutmayın: Genel olarak, "Duldung" verilmiş sığınmacıların, sadece staj yapmak için bile ilgili Yabancılar Dairesinden ("Aulsländerbehörde") ve en nihayetinde İş Bulma Bürosundan ("Arbeitsagenture") belirli bir izin almaları gerekir. Jobcentre veya İş Bulma Bürosuyla iletişime geçip bu konuda tavsiye alabilirsiniz.

Dikkat: 31 Ağustos 2015'ten sonra sığınma başvurusunda bulunan ve güvenli bir menşe ülkeden gelen sığınmacıların ikili mesleki eğitim yapmalarına izin verilmez. Aynı durum, güvenli bir menşe ülkesinden gelen ve Müsamaha Belgesine ("Duldung") sahip olup 31 Ağustos 2015'ten sonra sığınma başvurusu yapmış kişiler için de geçerlidir. Şu anda (Eylül 2019 itibariyle), Bosna Hersek, Kuzey Makedonya, Sırbistan, Karadağ, Arnavutluk, Kosova, Gana ve Senegal, güvenli menşe ülkeler olarak kabul edilmektedir. Bu konuda daha fazla bilgi almak için “Güvenli Menşe Ülkeler” bölümümüze bakabilirsiniz.

Almanya'da bir mesleki eğitim programına başladıysanız ya da kabul aldıysanız Müsamaha Belgesi (Duldung) alabilirsiniz. Bu konuda daha fazla bilgi için lütfen Eğitim Sebebiyle Müsamaha Belgesi (Ausbildungsduldung) bölümümüzü okuyunuz. 

Alman devleti, iş veya eğitim fırsatı arayanlara destek sağlar. Federal İş Bulma Bürosu bu hizmeti vermekten sorumludur. Federal İş Bürosu tarafından yönetilen Jobcentre, eğitim ve istihdam konusunda ücretsiz danışmanlık sunmaktadır. Ancak burada çalışan personelin çoğu sadece Almanca konuşmaktadır.

Gençlik Göçmenlik Hizmeti ("Jugenmigrationsdienst") ve Yetişkinler İçin Göçmenlik Danışma Bürosu ("Migrationsberatung für Erwachsene") da eğitim yeri arayan göçmenlere yardımcı olur. www.jugendmigrationsdienste.de web sitesinde bölgenizdeki Gençlik Göçmenlik Hizmetini bulabilirsiniz. www.bamf.de sayfasında ise, en yakınınızdaki Yetişkinler İçin Göçmenlik Danışma Bürosunu bulabilirsiniz. Buralarda çalışan personel birkaç farklı dilde hizmet vermektedir.

İstediğiniz eğitim pozisyonunu bulmak için, www.ausbildung.de , http://www.azubi.de/, planet-beruf.de ve IHK iş arama motorunu kullanabilirsiniz. 

Ayrıca mülteciler için böyle bir pozisyonu bulmalarına yardımcı olan çeşitli kuruluşlar ve girişimler de vardır. Bununla ilgili daha fazla bilgi almak için „Nasıl bir mesleki eğitim (Ausbildung) programı bulabilirim?“ bölümümüze bakabilirsiniz.

İkili mesleki eğitim yapabilmek için doğrudan bulduğunuz şirkete başvurabilirsiniz. İkili mesleki eğitim kursları genellikle Ağustos veya Eylül aylarında başlar. Kesin başlangıç tarihleri, okula ve yaşadığınız şehre bağlıdır. Örneğin, Berlin ve Hamburg'da, ikili mesleki eğitim kursları her yıl Şubat ayında başlamaktadır. Bazı meslek okullarında, yeterli sayıda başvuru olduğu takdirde, kurslar Ocak ayında başlamaktadır.

Http://www.azubi.de/ adresinde, nasıl başarılı bir başvuru hazırlayacağınıza dair ipuçları bulabilirsiniz (Almanca). İş görüşmesi için bilmeniz gereken ana kurallara da yine bu sitede ulaşabilirsiniz. Doğru iş başvurusu nasıl hazırlanır ve iş görüşmesinin etkili olması için ne giyilir gibi birçok konuda bilgi almak için planet-beruf.de sitesini ziyaret edebilirsiniz. Gençlik Göçmenlik Hizmeti("Jugenmigrationsdienst") ve Yetişkinler İçin Göçmenlik Danışma Bürosu da başvurunuz sırasında size yardımcı olabilir. Bu sayfada bölgenizdeki Gençlik Göçmenlik Hizmetini bulabilirsiniz. Burada da, en yakınınızdaki Yetişkinler İçin Göçmenlik Danışma Bürosunu bulabilirsiniz. Buralarda çalışan personel birkaç farklı dilde hizmet vermektedir. Bu konu hakkında daha fazla bilgiye ulaşmak için İş Arama ve İş Başvurusu bölümümüze bakabilirsiniz.

İkili mesleki eğitim sırasında maaş alırsınız. Alacağınız maaşın miktarı, mesleğinize ve yaşadığınız federal eyalete bağlıdır. Eğitimin ikinci ve üçüncü yılında, genellikle bir önceki yıla göre biraz daha fazla kazanırsınız. Sosyal sigorta ücretlerinizi karşılamak için maaşınızın bir kısmı otomatik olarak düşülecektir. İkili mesleki eğitiminiz sırasında, yılda 9984 avrodan (2022 itibariyle) fazla para kazanırsanız, aynı zamanda vergi ödemeniz gerekir. Bu konuda daha fazla bilgi edinmek için “Almanya’da Vergi İadesi Nasıl Yapılır?” bölümümüze bakabilirsiniz.

Belirli koşullar altında, ikili meslek eğitim sırasında mesleki eğitim ödeneği ("Berufsausbildungsbeihilfe" veya BAB) alabilirsiniz. BAB, Federal İş Bürosu tarafından kursiyerler için sağlanan mali bir yardımdır. Ebeveynleriyle birlikte yaşamayan ya da 18 yaşın üstünde olan ve maddi desteğe ihtiyaç duyan gençler, BAB'den  mali destek alabilirler. Verilecek mali destek herkese özel olarak, ayrı ayrı hesaplanır. Maksimum aylık ödeme 635 avrodur. Alman vatandaşı olmayan bir kişi, aşağıdaki durumlarda BAB'den faydalanabilir.

• Avrupa Serbest Dolaşım Yönetmeliğine göre daimi oturum hakkı olan AB vatandaşıysa,
• Yerleşim (veya sürekli oturum) izni varsa,
• Cenevre Mülteci Sözleşmesi uyarınca bir mülteci olarak veya iltica veya geçici koruma hakkı olan bir kişi olarak tanındıysa,
• Duldung" yani Müsamaha Belgesi sahibiyse ve yasal olarak en az 15 aydır Almanya’da ikamet ediyorsa (ilk 15 ay sığınmacı haklarından faydalanır),
• En az 5 yıldır Almanya’daysa ve bu süre içinde kendi geçimini sağlayabilmişse,
• Ebeveynlerinden biri, son altı yıldır Almanya’da yaşıyor ve bu altı yılın en az üç yılını istikrarlı bir şekilde kazançlı bir işte çalışarak geçirdiyse.

İltica prosedürü devam eden kişiler, ancak gelecekte yasal ve kalıcı olarak kalmaları bekleniyorsa BAB alabilirler. Örneğin, ilticanızın tanınma şansınız yüksekse veya başka bir oturum izni alma şansınız varsa (örneğin eğitim yoluyla) bu durum söz konusudur. BAB'a başvurmak faydalı olacaktır. Başvurunuz reddedilirse, bir danışma merkezinden tavsiye alabilirsiniz. BAB alamazsanız, sığınmacı ödeneği almaya devam edebilirsiniz.

BAB'a başvurmak için, doğrudan sizden sorumlu olan iş bulma bürosuna başvurmanız gerekir. Orada sizden meslek eğitimi için imzaladığınız sözleşmeyi sunmanızı isteyeceklerdir.

İlke olarak, şirket içi eğitim sırasında Bürgergeld (vatandaşlık parası) alamazsınız. İstisna: Hâlen ebeveynleriyle yaşamakta olan ve maaşının miktarı yaşamak için yeterli olmayan katılımcılar, Bürgergeld (vatandaşlık parası) için başvuruda bulunabilirler. Bunu yapmak için, sizin için sorumlu olan iş bulma bürosuna başvurmanız gerekir.

Eğitim sırasında, haftada on saate kadar başka bir işte çalışma hakkınız vardır.

Size uygun mesleki eğitimini bulmak için, İş Bulma Bürosuna şahsen gidip danışabilir veya 0800/4 5555 00 numaralı telefonu arayarak danışmanlık alabilirsiniz (Almanya'da ücretsizdir, yurtdışından arıyorsunuz 0049 911 12031010'u aramanız gerekir ve ücretlidir). Buradaki uzmanlar niteliklerinize ve ilgi alanlarınıza uygun bir meslek eğitimi bulma konusunda size yardımcı olacaktır. Ancak burada hizmet veren personel sadece Almanca konuşmaktadır. Ayrıca www.ausbildung.de,
Berufenet, azubi.de https://berufenet.arbeitsagentur.de/ ve IHK iş arama motoru gibi birçok siteden mesleklerle ilgili bilgi alabilirsiniz. Gençlik Göçmenlik Hizmeti ("Jugenmigrationsdienst") ve Yetişkinler İçin Göçmenlik Danışma Bürosu da ("Migrationsberatung für Erwachsene") sizin için doğru olan mesleki eğitim programını seçmeniz konusunda size yardımcı olabilir. Buradaki personel birçok farklı dilde hizmet vermektedir.

Ausbildung meslekleri hakkında bilgi edinmek için pek çok Alman şehrinde düzenlenen iş fuarlarını da ziyaret edebilirsiniz. Bu fuarların düzenlediği tarihleri Planet-Beruf.net adresinde bulabilirsiniz.

Ayrıca "Positivliste" olarak tanımlanan meslekler listesine de bakabilirsiniz. Bu listede, Almanya’da rağbet görmeyen meslekler” ("Mangelberufe") olarak kabul edilen işlerdeki mesleki eğitim programlarını bulabilirsiniz. Bunun anlamı, bu alanlarda mesleki eğitime başlamaya karar verirseniz, çok sayıda boş yer olduğu ve bu şekilde çalışma izni almak daha kolay olduğu için iş piyasasına daha hızlı giriş yapabileceğinizdir. "Positivliste" iş piyasasındaki dinamiklere göre değişim gösterir. Kalifiye işçiler için yer olan mevcut meslekleri mangelberufe.de adresinden öğrenebilirsiniz.

Çoğu kişi ikili mesleki eğitimini tercih eder. İkili mesleki eğitimin avantajı, sonunda sadece teorik değil, aynı zamanda çok miktarda pratik bilgiye sahip olmanızdır. Bu, birçok şirket tarafından tercih edilen bir durumdur.

Eğitiminizin sonunda, mesleki eğitim akademisinden (“Berufsakademie”) veya mesleki eğitim programlarını organize eden mesleki eğitim odasından (HWK veya IHK) bir sertifika alırsınız.

Mesleki eğitimden sonra ne gelir? Sertifikanızı almadan, mesleki eğitiminiz sonrasında ne yapmak istediğinizi düşünmeye başlayabilirsiniz. Birçok seçenek vardır:  bir iş kurabilir, eğitime devam edebilir veya üniversiteye başlayabilirsiniz.