په جرمني کې ډېر پوهنتونونه او د لوړو زدهکړو ګڼ بنسټونه شته. دلته له ټولې نړۍ څخه ګڼ محصلان په زدهکړو بوخت دي. که په خپل هېواد کې ژوند کوئ او غواړئ په جرمني کې زدهکړه وکړئ، بايد د دې موخې لپاره د جرمني د استوګنې اجازه ترلاسه کړئ. دې اجازې ته د زدهکړو لپاره د استوګنې اجازه (Aufenthaltserlaubnis zum Zweck des Studiums) وايي او د جرمني د استوګنې قانون د ۱۶ب مادې له مخې ورکول کيږي. له اروپايي ټولنې پرته د نورو ډېری هېوادونو وګړي اړ دي چې لومړی د زدهکړو ويزه (Visum zum Zweck des Studiums) او بيا د استوګنې ياده شوې اجازه ترلاسه کړي. له دې ويزې سره جرمني ته په قانوني ډول راتلای شئ او دلته زدهکړې پيلولای شئ. د يادونې وړ ده چې دا مسله د اروپايي ټولنې د وګړو لپاره نه ده او دوی کولی شي د اراسموس په شان د زدهکړو په پروګرامونو کې د اروپا په بېلابېلو پوهنتونونو کې زدهکړې وکړي.
که څوک د جرمني په يوه پوهنتون، د لوړو زدهکړو بنسټونو (Hochschule)، کالج، د چمتوالي لپاره د عالي ژبې لازمي کورس، شرکتي پرکتيکوم يا دې ته ورته نورو بنسټونو کې د زدهکړو لپاره ومنل شي، کولای شي د جرمني د زدهکړو د ويزې غوښتنه وکړي.
له دې پرته د لوړو زدهکړو يوه بنسټ ته نومليکنې لپاره هم د استوګنې اجازې ترلاسه کولو فرصت شته. په دې اړه نور مالومات په بل څپرکي (د اوسبيلډونګ او لوړو زدهکړو د لټون ويزه) کې ولولئ. پر (Hochschulkompass) وېبسایټ د زدهکړو د فرصتونو پلټنه کولی شئ.
يادونه: د محصلانو لپاره د ويزا د ورکولو پرېکړه اړوند مامورين کوي. له همدې کبله ځينې وخت ښايي د ويزې غوښتنه رد شي.
که د جرمني ويزې ته اړتيا لرئ؛ بايد خپل هېواد يا سيمه کې د جرمني سفارت يا کنسولګرۍ ته ورشئ او ضروري سندونه له ځان سره يوسئ. د يادونې وړ ده چې ښايي د ويزې ترلاسه کول ډېر وخت ونيسي، ځکه بايد د درسونو د پيلېدو وختونه او نورې نېټې په پام کې ونيسئ.
که جرمني ته له ويزې پرته راتلای شئ (د بېلګې په ډول د بل هېواد د شېنګن په ويزا)، له راتګ وروسته بايد په خپله سيمه کې د بهرنيانو په اداره کې ځان ثبت کړئ.
دا چې د کومو هېوادونو وګړي جرمني ته د تګ لپاره ويزې ته اړتيا لري، د جرمني د بهرنيو چارو وزارت پر وېبسایټ (auswaertiges-amt.de) يې کتلای شئ.
زموږ په بل څپرکي (د جرمني اوږدمهاله ويزه) کې د ټولو هغو سندونو لړ موندلای شئ چې د جرمني د ويزې ترلاسه کولو لپاره ورته اړتيا ده. د زدهکړو ويزې ترلاسه کولو لپاره لاندې اضافي سندونه هم بايد تيار کړئ:
- په پوهنتون يا بل اړوند تحصيلي بنسټ کې د منل کېدو سند (Immatrikulationsbescheinigung) او که يوازې پوهنتون ته د شاملېدو ويزه غواړئ، د لوړو زدهکړو بنسټونو ته د داخلېدو سند يا شهادتنامه (Hochschulzugangsberechtigung)؛ دا سند د ښوونځي د فراغت هغه سند ته وايي چې له مخې يې د لوړو زدهکړو په بنسټونو کې د زدهکړو اجازه لرئ.
- د ژوند د چارو د تمويل ثبوت. دا کار د يوه بلاک اکونټ يا بند شوي بانکي حساب (Sperrkonto) په مرسته کولای شئ. په دې اکونټ کې بايد د يوه کال لپاره ۱۱٫۲۰۸ يورو ولرئ. که خپله کافي پیسې نه لرئ، يو بل کس کولای شي ستاسې يو ژمنليک (Verpflichtungserklärung) وړاندې کړي. په دې اړه نور مالومات زموږ په بل مالوماتي څپرکي (د اوږدمهاله ويزې لپاره ژمنليک) کې لوستلای شئ.
- روغتيايي بيمه.
- د جرمني ژبې د زدکړې د مهارت سند (که پوهنتون يا کالج مخکې له مخکې ستاسې د ژبې سندونه نه وي تاييد کړی). په عمومي توګه د لوړو زدهکړو لپاره بايد د B2 سند ولرئ.
يادونه: د ويزې ترلاسه کولو د پروسې د اسانۍ لپاره غوره ده چې له وړاندې د خپلو زدهکړو په ښار کې د يوه استوګنځي او روغتيايي بيمې غمه وخورئ. که څه هم دا کار له بهر څخه سخت دی خو د ويزې په ترلاسه کولو کې اغېزناک تمامېدلی شي. په دې اړه نور مالومات او مرسته د اړوند پوهنتون له بينالمللي ادارې (International Office) ترلاسه کړئ.
پاملرنه: بلاک اکونټ له هغو فرصتونو يو دی چې په مرسته يې خپله مالي وړتيا ثابتولی شئ. په دې اکونټ کې بايد د ژوند د لګښتونو لپاره کافي پیسې ولرئ. اوس مهال په جرمني کې د زدهکړو پر مهال د ژوند د هرې مياشتې لپاره ۱۰۲۷ يورو ټاکل شوې دي. دا پیسې په جرمني کې ستاسې په اکونټ کې بلاک کيږي او بيا هره مياشت يوازې تر ۱۰۲۷ يورو پورې ترې ايستلی شئ. که څوک په اکونټ کې زياتې پیسې ولري، کېدای شي له دې ډېرې هم وباسي.
جرمني ته له راتګ وروسته بايد د دريو مياشتو په موده کې د بهرنيانو چارو په اړونده اداره (Ausländerbehörde) کې د استوګنې د اجازې غوښتنه وکړئ. د دې کار لپاره بايد په جرمني کې د ثبت او کرايي کور د سندونو په ګډون ټول سندونه له ځان سره ولرئ. په ياد مو وي چې د دې ادارې کارکوونکي ستاسې غوښتنه ارزوي او دا ارزونه ښايي څو مياشتې وخت ونيسي.
د زدهکړو لپاره د استوګنې اجازه زيات وخت د لږ تر لږه يوه يا دوو کالو لپاره وي خو که څوک پروګرام په ټاکل شوي وخت کې بشپړ نه کړای شي، دا موده غځول کيږي. د دې اجازې درلودلو پر مهال په کال کې ۱۴۰ بشپړې ورځې او يا ۲۸۰ورځې نيمه وخت په کومه دنده کار هم کولای شئ.
مهم: که پوهنتون پرېږدئ (Exmatrikulation) او يا بشپړ وخت دنده پيل کړئ او يا هم د زدهکړو څانګه بدلوئ، بايد د خپلې سيمې اوسلنډربېهورده ته خبر ورکړئ او توافق يې ترلاسه کړئ. که داسې ونه شي، اوسلنډربېهورده مو د استوګنې اجازه لغوه کولی شي. په داسې حالت کې بيا اړ ياست چې جرمني پرېږدئ (§ 50 Abs. 1, 2 AufenthG).
د لوړو زدهکړو بنسټونو ته د شاملېدلو لپاره د استوګنې اجازه د نهو مياشتو لپاره ورکول کيږي ((§ 17 Abs. 2 AufenthG) او د ترلاسه کولو لپاره يې بايد پوهنتون ته د داخلې سندونه وړاندې کړئ. دا سندونه د ښوونځيو د فراغت سندونه دي چې په مرسته يې پوهنتونونو ته شاملېدای شئ. په ياد مو وي چې د استوګنې د دې ډول اجازې درلودلو پر مهال يوازې د نيمه وخت کار اجازه لرئ او بايد د ځان لپاره د لوړو زدهکړو ځای ومومئ. په دې اړه نور مالومات په بل څپرکي (د اوسبيلډونګ او لوړو زدهکړو د لټون ويزه) کې ولولئ.
که څوک يو مسلکي کار ((§18a, §18b AufenthG) او يا کاري اوسبيلډونګ ((§16a AufenthG) ومومي، کولی شي د استوګنې د اجازې ډول بدل کړي.
که غواړئ د زدکړو له پای ته رسولو وروسته په جرمني کې پاته شئ،کولای شئ د دندې په لټه کسانو او يا هم د ماهرو کارکوونکو په توګه د استوګنې د اجازې غوښتنه وکړئ. په دې اړه نور مالومات زموږ په نورو مالوماتي څپرکيو (د کار د لټون ويزه) او (د ماهرو کسانو لپاره ويزه) کې لوستلای شئ.
په جرمني کې د لوړو زدهکړو په اړه نور مالومات زموږ په نورو مالوماتي څپرکيو (د جرمني د پوهنتونونو سيستم) او د (پوهنتونونو ته شاملېدل) کې لوستلای شئ.
په جرمني کې د لوړو زدهکړو سندونه
د اروپايي ټولنې د يوه غړي هېواد په توګه جرمني هم له دوهزرم کال وروسته د خپلو پوهنتونونو سيستم له نورو اروپايي هېوادونو سره برابر کړی دی. دې کار ته (Bologna-Prozess) وايي. د لېسانس او ماسټرۍ نويو سندونو په عمليتوګه د پخواني دېپلوم او (Magister Artium) ځای نيولی. له دې سره سره ښايي ځينې پوهنتونونه اوس هم زاړه سندونه وکاروي ځکه ټولو پوهنتونونو بولوګنا پروسه نه ده بشپړه کړې. دا دواړه سندونه له اوسنۍ ماسټرۍ له سندونو سره معادل دي.
د جرمني د پوهنتونونو سيستم
د جرمني په پوهنتونونو کې زدکړه، د زدکړو د يوه نړيوال سند د ترلاسه کولو او د جرمني ژبې د مهارتونو پياوړي کولو لپاره ښه فرصت دی. په جرمني کې سلګونه پوهنتونونه، د موزيک اکاډمۍ، د تطبيقي علم پوهنتونونه، د هنر کالجونه او د فلم ښوونځي فعال دي. د دوی له منځه د وړ پوهنتون ټاکل اسانه کار نه دی. له دې مخکې چې په يوه ځانګړي پوهنتون کې زدکړې پیل کړئ؛ بايد د زدکړو او درجې ترلاسه کولو په اړه ښه غور وکړئ.
که څه هم ځينې پوهنتونونه په انګليسي تدريس کوي خو يوه زياته برخه پوهنتونونه په جرمني ژبه دي. همدا شان د دولتي پوهنتونونو تر څنګ ځينې خصوصو پوهنتونونه هم شته چې ښايي زيات فيس واخلي. پوهنتون ته له نومليکنې وړاندې بايد د جرمني ژبې ازموينه ترسره کړئ او تاييد کړئ چې پخواني ترلاسه کړي سندونه مو په جرمني کې په رسميت پېژندل کيږي. دلته د دې ټولو موضوعاتو په اړه مالومات درکوو. لا زيات مالومات زموږ په نورو څپرکيو (پوهنتون ته نوم ليکنه) او (د زدهکړو تمويل) کې لوستلای شئ.
د جرمني پوهنتونونو ته نومليکنه
له دې پرته چې څوک په جرمني کې ژوند کوي او که نه دلته په پوهنتونو کې لوړې زدهکړې د راتلونکي کاري ژوند لپاره ډېر چانسونه په لاس درکوي. البته د محصل په توګه پیل ډېر آسانه نه دی. تاسې باید ډېر شرطونه پوره کړئ او ډېرو قوانينو ته پام وکړئ. دا چې څه ډول په جرمني کې د تحصيل لپاره ځای ومومو او څه ډول هغه ته غوښتنه وړاندې کړئ او يا په بهر کې پیل شوې لوړې زدهکړې څه ډول دلته بشپړې کړئ؛ دلته ځوابونه او مالومات درکوو.
په جرمني کې د محصلانو لپاره کار
که څوک زدهکړه کوي او د بافوګ (BAföG) په شان مالي ملاتړ نه لري؛ ښايي د تحصيل تر څنګ کار او پیسو ګټلو ته هم اړ شي څو وکولای شي خپل خرڅ او خوراک برابر کړي. په داسې حالاتو کې فرعي دنده يا (Nebenjob) ترسره کولای شئ. دا مهمه نه ده چې تاسې په خپله راتلونکې مسلکي څانګه کې کار کوئ که نه، خو دا ډول دنده د کاري تجربې او پیسو تر څنګ د ګټورو اړيکو جوړولو لپاره هم ښه ده. د داسې دندو ترسره کولو پر مهال ښايي له ځينو پوښتنو سره مخ شئ. د بېلګې په توګه، بيمه به مې څوک ورکوي؟ دا دنده پر بافوګ څه اغېز لري؟ دلته دې او دې ته ورته نورو ګڼو پوښتنو ته ځوابونه وايو.
يادونه: د ښوونځيو زدهکوونکي د کار اجازه نه لري.
پر (erudera.com) وېیسایټ، په جرمني کې د ځان لپاره وړ پوهنتون موندلای شئ. دا وېبسایټ په انګليسي ژبه دی.
په خپل هېواد کې د جرمني سفارت له دې لارې ومومئ.
په دې وېبسایټ کې د محصلينو، استادانو او کډوالو لپاره د جرمني د ژوند په اړه ګټور مالومات وړاندې کيږي.