جرمني ماهرو کارګرو ته اړتيا لري. که جرمني ته د ماهرو کارگرو په توګه راتګ او دلته کار کول غواړئ، بايد د استوګنې اړونده اجازه ترلاسه کړئ. دې اجازې ته د مسلکي دندې لپاره د استوګنې اجازه (Aufenthaltserlaubnis zur Ausübung einer qualifizierten Beschäftigung) وايي او د استوګنې قانون د ۱۸ ب مادې د لومړي بند له مخې ورکول کيږي. له اروپايي ټولنې پرته د نورو هېوادونو وګړي بايد د دې اجازې له ترلاسه کولو وړاندې د جرمني ويزه ترلاسه کړي او بيا جرمني ته له رارسېدو وروسته اړونده اجازه واخلي او کار پيل کړي. دلته د دې ويزې او استوګنې د اجازې په اړه بشپړ مالومات درکوو.
که غواړئ په جرمني کې د يوه مسلکي کس په توګه کار وکړئ او په جرمني کې له کوم شرکت څخه د کار وړانديز يا تړون (قرارداد) ولرئ، کولای شئ د استوګنې د اجازې غوښتنه هم وکړئ. مسلکي کسان هغو کسانو ته ويل کيږي چې د جرمني د مسلکي زدهکړو او د لوړو زدهکړو د فراغت معادل او يا دلته رسمي شوی سند ولري. تخصصي دندې هغو دندو ته ویل کيږي چې د حرفوي زدهکړو يا د پوهنتون د فراغت سند ته اړتيا لري.
که د جرمني ويزې ته اړتيا لرئ، بايد خپل هېواد يا سيمه کې د جرمني سفارت يا کنسولګرۍ سره وخت واخلئ او د ورتګ پر مهال اړين سندونه له ځان سره يوسئ. په ياد مو وي چې د ويزې ترلاسه کول ښايي ډېر وخت ونيسي.
که ويزې ته اړتيا نه لرئ، جرمني ته له راتګ وروسته بايد د بهرنيانو چارو په اړونده اداره (Ausländerbehörde) کې د کار لپاره د استوګنې د اجازې غوښتنه وکړئ.
دا چې د کومو هېوادونو وګړي جرمني ته د تګ لپاره ويزې ته اړتيا لري، د جرمني د بهرنيو چارو وزارت پر وېبسایټ (auswaertiges-amt.de) يې کتلای شئ.
زموږ په بل څپرکي (د جرمني اوږدمهاله ويزه) کې د ټولو هغو سندونو لړ موندلای شئ چې د جرمني د ويزې ترلاسه کولو لپاره ورته اړتيا ده.
د اصولو له مخې د استوګنې د دې ډول اجازې ترلاسه کولو لپاره بايد لاندې اضافي سندونه هم ولرئ:
- د مسلکي او حرفوي يا لوړو زدهکړو د فراغت داسې سند ولرئ چې په جرمني کې په رسمي توګه ومنل شي.
- په جرمني کې د کار قرارداد لرئ او يا يې يو روښانه او ډاډمن وړنديز لرئ.
- که عمر مو له ۴۵ کالو زيات وي، بايد ثابته کړئ چې په زړواليکې کافي تقاعد لرئ او يا مو معاش د هېواد د فدرالي وزارت له لوري له ټاکل شوي حداقل معاش څخه زيات او يا په هماغه اندازه دی. اوس مهال (۲۰۲۳ کال) د دې معاش ناخالصه کلنۍ اندازه ۴۸٫۱۸۰ يورو ده.
د اصولو له مخې بايد د جرمني د کار ادارې يا (Bundesagentur für Arbeit) تاييد هم ولرئ. دا کار به د هغه سفارت له لارې وشي، کوم چې تاسې د ويزې غوښتنه ترې کوئ. ځکه نو تاسې ته اړتيا نشته چې خپله دا کار وکړئ.
جرمني ته له راتګ وروسته بايد د دريو مياشتو په موده کې د بهرنيانو چارو په اړونده اداره (Ausländerbehörde) کې ځان ثبت کړئ او د استوګنې د اجازې غوښتنه وکړئ. د دې کار لپاره بايد د پورته يادو شوو سندونو تر څنګ، په جرمني کې د ثبت او کرايي کور د سندونو په ګډون ټول سندونه له ځان سره ولرئ. په ياد مو وي چې د دې ادارې کارکوونکي ستاسې غوښتنه ارزوي او دا ارزونه ښايي څو مياشتې وخت ونيسي.
د اصولو له مخې د کار لپاره د استوګنې اجازه د ۴ کالونو لپاره ورکول کيږي. که د کار د قرارداد موده مو لنډه وي، د استوګنې اجازه هم د همدې مودې له مخې تنظيميږي.
که چېرته کار له لاسه ورکړئ؛ د استوګنې اجازه مو هم باطليږي. البته په داسې وختونو کې بايد هر څومره ژر بله دنده ومومئ او بيا د استوګنې اجازې غوښتنه وکړئ.
په جرمني کې د استوګنې د قانون او مقرراتو له مخې د هدف بدلون (Zweckwechsel) د استوګنې موخې بدلولو اصول اومقررات دي. ددې اصول او مقرراتو په اساس یو کس کولی شي د خپلې استوګنې د اجازې ډول بدل کړي.
دبېلګې په ډول د استوګنې موخه او د هدف بدلون (Zweckwechsel) په دې مانا ده چې يو کس د محصل په توګه جرمني ته راغلی، اوس هغه کولای شي خپله د محصلي استوګنې اجازه په بلې یوې بدله او د ماهرو کارګرانو استوګنې اجازه او ورسره په جرمني کې د کارکولو اجازه ترلاسه کړي.
د ماهرو او مسلکي کارګرانو کډوالۍ د نوي قانون (Fachkräfteeinwanderungsgesetzes) او اصولو له مخې د مسير له بدلون (Spurwechsels) فرصت څخه په ګټې اخېستنې او د (۱۸ الف، ۱۸ ب، یا ۱۹ ث مادو دویم بند) له مخې، د ماهرو کارګرو لپار شونې ده چې له د پنا غوښتنې له پروسې ځان وباسياو د استوګنې اجازه ترلاسه کړي. دا قانون دهغه چا لپاره دی چې د ۲۰۲۳ کال د مارچ میاشتې له ۲۹ نېټې مخکې جرمني ته دپناه غوښتونکي په توګه راغلی او د پناه غوښتنه یې کړې وي. په راتلونکي کې هغه کسان او د کورنۍ غړي يې (nach § 10 Abs. 3 Satz 4 AufenthG) چې پورته معیار پوره کړي، کولای شي خپله د پناه غوښتنه بیرته واخلي او د ماهرو ګارګرو د استوګنې اجازې ترلاسه کولو لپاره غوښتنه وکړي.
خو پام مو وي: لومړی مو باید د خپلې پناه غوښتنې پروسې د بریالیتوب چانسونه وارزوئ او دا کار دا خپلې ښيګڼې درلودلی شي. د بېلګې په توګه په جرمني کې اوسېدل به مو په کار پورې تړلې نه وي، خو که د ماهرو کارګرو د استوګنې اجازه ترلاسه کړئ نو دا به له کار سره تړلې اجازه وي. تاسې باید دا هم ثابته کړئ، چې په رښتيا یو ماهر کارګر ياست او دا ځکه چې د ځينو هیوادونو د فراغت سندونه په جرمني کې معادل نه بلل کیږي او نه تاییديږي. دا چې سندونه په جرمني کې څنګه رسمي کيږي، په دې اړه د په جرمني کې د بهرنیو سندونو د رسمي کولو څپرکي کې لا ډېر مالومات لوستلی شئ.
دا مو هم باید په یاد وي چې د پناه غوښتنې پروسې د ارزونې په موده کې نه شئ کولی د ماهرو ګارګرانو د استوګنې اجازې ترلاسه کولو لپاره غوښتنه وکړئ. دا کار له ارزونې وروسته کولی شئ. غوره به وي چې په دې اړه له پرېکړې مخکې مشوره وکړئ.
د کار په اړه نور مالومات زموږ په نورو مالوماتي څپرکيو (د کار تړون) او (د کارکوونکو حقونه) کې موندلای شئ.
په جرمني کې د کار تړون يا قراراداد
د يوې دندې موندل ښايي تاسې ستړي کړي خو هغه شېبه په زړه پورې وي چې د خپلې خوښې دندې لپاره د هو ځواب ترلاسه کړئ. مخکې له دې چې کار پیل کړئ، بايد د کار تړون په غور ولولئ او ځان پرې وپوهوئ.
د کارکوونکو حقونه
په جرمني کې د کار حقونه ډېر پېچلي دي؛ ځکه په دې اړه ډېر مقررات او بېلابېل قانونونه پلي کيږي. دا مهمه ده چې هر څوک د کارکوونکي په توګه په خپلو حقونو پوه وي. خپل حقونه يوازې هغه وخت غوښتلای او ترلاسه کولای شئ چې په اړه يې مالومات ولرئ.
د جرمني ملي ويزه (Nationales Visum Typ D)
د درېيمو هېوادونو (Drittstaaten) هغه اوسېدونکي چې غواړي په جرمني کې له درې مياشتو زيات پاته شي او يا دلته کار وکړي، بايد اوږدمهاله ويزه ترلاسه کړي. د اروپايي ټولنې د غړو هېوادونو، استرالیا، اسرائيل، جاپان،کاناډا،نوی زيلاند،د کوریا جمهوریت، انګلستان او شمالي ایرلند او د امریکا متحده ایالاتونو له اتباعو پرته د نورو ټولو هېوادونو وګړي، په جرمني کې د زيات وخت پاته کېدو لپاره اړ دي څو دا ډول ويزه ترلاسه کړي. دې اوږدمهاله ويزې ته (Nationales Visum Typ D) وايي.
هغه کسان چې غواړي جرمني ته له درې مياشتو د کم وخت لپاره راشي، کولای شي يو بل د ليدلو يا ګرځندوی ويزه ترلاسه کړي. په دې اړه نور مالومات زموږ په بل مالوماتي څپرکي (د ليدلو ويزه) کې لوستلای شئ.
په جرمني کې د دايمي استوګنې اجازه
کولی شم په جرمني کې د دايمي استوګنې اجازه ترلاسه کړم؟
د دايمي استوګنې اجازه (Niederlassungserlaubnis) يا (unbefristete Aufenthaltserlaubnis) په جرمني کې د نامحدودې مودې لپاره د ژوند کولو اجازه ده. د استوګنې د اجازې د نورو ډولونو پر خلاف، دا اجازه د تل لپاره معتبره ده او نوي کولو ته اړتيا نه لري. د دې اجازې په وسيله کولای شئ په جرمني کې له محدوديت پرته کار وکړئ.
د دايمي استوګنې د اجازې ترلاسه کولو لپاره بايد لاندې شرطونه پوره کړئ:
- له لږ تر لږه ۵ کالونو راهیسې په جرمني کې د ژوند کولو اجازه لرئ.
- د خپل ځان او کورنۍ د ژوند لګښتونه خپله برابرولای شئ. په بله وينا، له جابسنټر يا سوسيال څخه مرسته نه ترلاسه کوئ. د ماشومانو پيسې يا کينډرګېلډ او د میندو او پلرونو پيسې يا اېلټرنګېلد له دې څخه استثنا دي او ستاسې حالت نه اغېزمنوي.
- د جرمني ژبې د (B1) په کچه خبرې کول او د اړوند سند درلودل بل شرط دی.
- د لږ تر لږه ۶۰ مياشتو لپاره مو د تقاعد د بيمې ونډه ورکړې وي. د دې ونډې اندازه مهمه نه ده. د تقاعد د بيمې په اړه بشپړ مالومات زموږ په بل څپرکي (په جرمني کې د تقاعد بيمه) کې ولولئ.
- د ځان او کورنۍ د غړو لپاره د اوسېدو د کافي ځای درلودل بل شرط دی. د کور د مساحت اندازه هم په هر ايالت کې توپير کوي. د ډېرو مالوماتو لپاره د خپلې سيمې اوسلنډربېهورده ادارې او يا يوه نږدې مشورتي مرکز ته ورشئ.
- د کار اجازه لرئ.
- په برياليتوب د بلدتيا (Orientierungskurs) کورس بشپړول هم له دې شرطونو يو دی. په دې اړه نور مالومات زموږ په بل څپرکي (انټګراڅيون کورسونه) کې لوستلای شئ.
- بايد کومه جرمي سابقه ونه لرئ. د وړو جرمونو لپاره د ۹۰ ورځو د عايد په اندازه جريمه او تر درېيو مياشتو ځنډول شوې جزاوې ښایي ستاسې حالت اغېزمن نه کړي.
البته د ځينو کسانو لپاره ښايي د دايمي استوګنې اجازې ترلاسه کول اسانه وي.
د اروپايي ټولنې شين کارت
د اروپايي ټولنې شين يا آسماني کارت (Blaue Karte EU) د امريکا د متحده ايالتونو زرغون کارت ته ورته دی. د دې کارت ترلاسه کوونکي د کارت د ترلاسه کولو له نېټې څخه په جرمني کې د لږ تر لږه څلورو کالونو ژوند کولو اجازه لري او هغو اکاډميکو کسانو ته ورکول کيږي چې په جرمني کې کار کول غواړي. د دې کارت مقررات د استوګنې په قانون او اروپايي ټولنې په قوانينو کې روښانه شوي دي. دا کارت په جرمني کې اوسېدونکي او يا له جرمني بهر دواړه کسان ترلاسه کولای شي.
مهم: د اروپايي ټولنې د شنه کارت تعديل شوي قوانين د ۲۰۲۳ کال د نومبر مياشتې له اتلسمې نېټې راهيسې پلي کيږي او له مخې يې د نوي شنه کارت ترلاسه کولو شرطونه اسانه شوي دي. دا شرایط د استوګنې قانون په (§§ 18, 18b, 18c, 18g und 19f ) مادو کې روښانه شوي او د اروپايي ټولنې په (EU-Richtlinie 2021/1883) کې درج شوي دي.
د شنه کارت ترلاسه کوونکي کولای شي د اسوګنې قانون د 18g مادې له مخې د استوګنې د ملي اجازې غوښتنه وکړي. دا کارت د اکاډميکو متخصصينو، د فراغت سند نه درلودونکو خو تجربه لرونکو IT ماهرينو او لوړو زدهکړو د محصلينو (tertiären Bildungsprogrammen) لپاره په زړه دی.
د اروپايي ټولنې د نوي شنه کارت ګټې: په نويو مقرراتو کې ډېر مسلکونه ځای پر ځای شوي دي او د تر ټولو لږ معاش حد راټيت شوی دی. اوس د دې کارت لپاره د جرمني ژبې د زدهکړې سند هم نه غوښتل کيږي. دا خبره د دې کسانو د کورنۍ د غړو راوستلو په اړه هم صدق کوي. يوه مهمه خبره د ديمي استوګنې اجازې اسانه ترلاسه کول دي. په دې برخه کې د ټولنيزو بيمو د ونډو اړوند کار لپاره لږ موده په پام کې نيول کيږي. د دې تر څنګ د استوګنې د دايمي اجازې لپاره د جرمني ژبې د زدهکړې حد هم راټيت شوی دی او يوازې د A1 سند کفايت کوي.
يادونه: له ډنمارک او ايرلنډ پرته د اروپايي ټولنې په ټولو هېوادونو کې د شنه کارت غوښتنه کولای شئ. البته د کلني معاش د اندازې په شان ځينې شرطونه ښايي توپير ولري.
که په دې اړه نورې پوښتنې لرئ، کولای شئ زموږ د ټولنيز فورم له لارې يې پوښتئ او ځوابونه ترلاسه کړئ.
د جرمني د ويزې ترلاسه کولو د شرطونو په اړه دلته بشپړ مالومات موندلای شئ.
په دې وېبسایټ کې د محصلينو، استادانو او کډوالو لپاره د جرمني د ژوند په اړه ګټور مالومات وړاندې کيږي.