که له ماشومانو پوښتنه وشي چې غواړې څه شی جوړ شې؟ سملاسي يو ځواب درکوي. وروسته بيا د دې پوښتنې ځواب يو څه سختيږي. په جرمني کې ډېرې زياتې دندې شته او د هغو لپاره د زدهکړو يا اوسبیلډونګ د وړ څانګې غوره کول د هر چا لپاره اسانه نه دي. ځکه د جرمني د کار ادارې (Die Agentur für Arbeit) ډېر زيات مالومات راټول کړي دي او ډېر مرستندوی مواد يې چمتو کړي څو له خلکو سره د دندو په ټاکلو کې مرسته وکړي.
که تر اوسه هېڅ نه پوهېږئ چې کومه دنده ستاسې لپاره ښه ده او يا کوم مسلک بايد غوره کړئ؛ د يوې ازموينې په ترسره کولو ښايي يوه نظريه ترلاسه کړای شئ. د کار د ادارې پر وېبسایټ د ځان ازمايښت (Selbsterkundungstools) يا (CHECK-U) په نوم ازموينې په مرسته پوهېدلای شئ چې کوم اوسبیلډونګ يا د زدهکړو څانګه ستاسې لپاره غوره ده. په دې ازموينه کې ستاسې لېوالتياوې او مهارتونه مالوميږي او د يوه وړ مسلک وړانديز درته کوي. البته دا ټېست يوازې هغه وخت بشپړولای شئ چې ښه جرمني ژبه مو زده وي.
دا ازموينه په خپل شاوخوا کې د بېڅ (Berufsinformationszentrum (BIZ)) په يوه څانګه کې ترسره کولای شئ. تاسې کولای شئ دې ادارو ته له مخکې نيولي وخت پرته ورشئ او هلته په شته کمپيوټرونو کې دا ازموينې ترسره کړئ.
پر (planet-berufe.de) وېبسایټ د خپل قوت ټکي او لېوالتياوې پېژندلای او د ځان لپاره غوره اوسبيلډونګ يا دنده موندلای شئ. د (Match Talent) اداره په جرمني کې د دندو لپاره په ګڼو ژبو مشوره ورکوي. له دوی سره په ګډه د ځان لپاره مناسبه دنده موندلی شئ. د دې تر څنګ د دې ادارې اړوند په کاري غونډو او ورکشاپونو کې هم ګډون کولی شئ.
که په خپل هېواد کې مو کاري تجربه ترلاسه کړې وي خو د زدهکړو رسمي سندونه ونه لرئ؛ کولای شئ پر (myskills.de) وېبسایټ وپلټئ چې په جرمني کې کومه دنده ستاسې له مهارتونو او تجربې سره جوړه راځي. د دې وېبسایټ په اړه نور مالومات د جابسنټر يا کار ادارې مامورينو هم ترلاسه کولای شئ. د دې ازموينو پايلې کولای شي له تاسې سره د مسلک په غوره کولو او يا د د زدهکړو د اړتيا وړ څانګې په موندلو کې مرسته وکړي. همدا شان پر (www.meine-berufserfahrung.de) وېبسایټ هم د ځان سرسري ازموينه کولای شئ. پورته يادې شوې دواړه ازموينې د جرمني ژبې تر څنګ په انګليسي، عربي، ترکي، روسي او پارسي ژبو هم ترسره کولای کولای شئ.
کله مو چې د پلټنې دايره تر يوه يا څو ځانګړو مسلکونو يا دندو پورې محدوده شوه؛ کولای شئ په خپله سيمه دې د دندو د مالوماتي مرکز (BIZ) يوې څانګې ته ورشئ او په دې مسلکونو کې د کار کولو لپاره د نورو ګامونو او يا راتلونکي برخليک په اړه مالومات ترې ترلاسه کړئ. د دې تر څنګ د دې مرکز پر وېبسایټ هم په انلاين ډول د هر مسلک په اړه ډېر مالومات موندلای شئ. د دندو په مالوماتي مرکزونو کې د هرې دندې او مسلک په اړه ډېرې مالوماتي پاڼې او لارښودليکونه ترلاسه کولای شئ. په دې مرکزونو کې له اړوندو مامورانو هم د دندو په اړه پوښتنه کولای او مالومات ترلاسه کولای شئ.
پر (planet-beruf.de) او (berufenet.arbeitsagentur.de) وېبسایټونو هم د هرې دندې په اړه ډېر مالومات ترلاسه کولای شئ. زيات مالومات له جابسنټر يا د کار له ادارې (Arbeitsagentur) هم ترلاسه کولی شئ. د (Match Talent) اداره په جرمني کې د دندو لپاره په ګڼو ژبو مشوره ورکوي. له دوی سره په ګډه د ځان لپاره مناسبه دنده موندلی شئ. د دې تر څنګ د دې ادارې اړوند په کاري غونډو او ورکشاپونو کې هم ګډون کولی شئ.
پر (berufe.tv) د ډېرو دندو په اړه ګڼې ويډيوګانې موندلای شئ. په دې ويډيوګانو کې د اوسبیلډونګونو ترسره کوونکي د خپل دندو او ورځنيو زدهکړو په اړه خبرې کوي. پر دې وېبسایټ له A څخه تر Z پورې د لټون په وسيله د ټولو دندو په اړه مالومات ترلاسه کولای شئ او يا کولای شئ د يوې ځانګړې دندې په اړه ټولې ويډيوګانې وګورئ. د دې مالوماتو په وسيله د بېلابېلو دندو په اړه يو عملي احساس ترلاسه کوئ او د خپلې خوښې د دندې د ورځنيو چارو په اړه لا ډېر پوهېدلای شئ.
که د اوسبيلډونګ په لټه کې ياست؛ کولای شئ زموږ د دوهګوني اوسبيلډونګ او ښوونځيو د اوسبيلډونګ څپرکي وګورئ.
که د اوسبيلډونګ پلټلو يا هغه ته د غوښتنليک وړاندې کولو په اړه مرستې ته اړتيا لرئ؛ کولای شئ د دندو مالوماتي مرکز (BIZ) ته ورشئ. هلته د اېښودل شوو کمپيوټرونو په وسيله کولای شئ د اوسبيلډونګ يا حرفهيي زدهکړو پلټنه وکړئ او يا د يوې دندې لپاره غوښتنليک چمتو کړئ. د دې ادارې کارکوونکي ستاسې سره د اړتيا پر مهال مرسته کوي. همدا شان هلته خپل سندونه هم سکن کولای يا چاپولای شئ. د دندو په مالوماتي مرکزونو کې د دندو د غوښتنليکونو په اړه په ورکشاپونو يا روزنيزو غونډو کې هم ګډون کولای شئ. په خپل شاوخوا کې د دې ادارو يوه تر ټولو نږدې څانګه د کار ادارې پر وېبسایټ موندلای شئ.
د اوسبیلډونګونو پلټلو لپاره د (AzubiWelt) په نامه اپليکېشن هم مرسته کولای شي.که غواړئ لوړې زدهکړې وکړئ؛ په اړه يې ټول مالومات د (پوهنتونونو ته نومليکنه) او (د پوهنتونونو سيستم) په نوم زموږ په نورو مالوماتي څپرکيو کې ولولئ. د (abi.de) په نوم وېبسایټ کې د جرمني د لوړو زدهکړو په اړه ډېر مالومات موندلای شئ.
که غواړئ د يوې دندې موندلو لپاره مرسته ترلاسه کړئ او يا د يوه مسلک غوره کولو د شرطونو او يا هغه د څرنګوالي په اړه مالومات ترلاسه کړئ، کولی شئ د کار ادارې د مسلکي مشورو څانګې ته ورشئ. د دې ادارې کارکوونکي د جرمني د کار د بازار په په اړه ډېر مالومات لري او پوهيږي چې د کومو دندو لپاره ډېر کسان غوښتل کيږي. د دې ادارې کسان د اوسبيلډونګ په موندلو کې هم مرسته کولای شي.
د مسلکي مشورو د څانګې کارکوونکي له هغو کسانو سره هم مرسته کوي چې لا هم د اوسبيلډونګ پیلولو لپاره تياری ونه لري. د بېلګې په ډول که د چا جرمني ژبه نه وي زده او يا د ښوونځي د فراغت سند ونه لري؛ دا مامورين به مرسته ورسره وکړي او مشوره به ورکړي. په داسې حالتونو کې اړوند کسان کولای شي د دندې لپاره د تياري روزنيزه دوره (berufsvorbereitende Bildungsmaßnahme) بشپړه کړي او خپل د اړتيا سندونه ترلاسه کړي. که چا د اوسبيلډونګ پيلولو لپاره ټول شرطونه پوره کړي وي خو بيا هم اوسبيلډونګ نه شي موندلای؛ ښايي لومړنۍ روزنيزه دوره (Einstiegsqualifizierung) مرسته ورسره وکړي. په دې دوره کې اړوند کس په يوه کارځای کې ۶ مياشتې عملي زدهکړه يا پرکتيکوم ترسره کوي. په دې ډول نه يوازې له خپلې دندې څخه يو عمومي تصوير ترلاسه کوي بلکې يو څه کاري تجربه هم ترلاسه کولای شئ او په دې توګه د اوسبيلډونګ موندلو لپاره ستاسې چانس زياتيږي. پر (www.einfachzukunft.de) وېبسایټ په بېلابېلو ژبو د هغو کسانو نظرونه لوستلای شئ چې له دې پخوا يې دا ډول لومړنۍ روزنيزې دورې ترسره کړې دي. که څوک غواړي له پورته يادو شوو روزنيزو دورو کومه يوه ترسره کړي کولای شي د جابسنټر او يا کار ادارو د مسلکي مشورو د څانګو له مامورينو پوښتنه وکړي او په اړه يې مالومات ترلاسه کړي.
د مشورې لپاره د وخت يا ترمين د کار ادارې پر وېبسایټ په انلاين ډول او يا (۰۸۰۰۴۵۵۵۵۰۰) شمېرې ته په زنګ وهلو اخستلای شئ. همدا شان په خپله سيمه کې د کار ادارې تر ټولو نږدې څانګې ته هم د دې کار لپاره ورتلای شئ.
د (Match Talent) اداره په جرمني کې د دندو لپاره په ګڼو ژبو مشوره ورکوي. له دوی سره په ګډه د ځان لپاره مناسبه دنده موندلی شئ. د دې تر څنګ د دې ادارې اړوند په کاري غونډو او ورکشاپونو کې هم وړيا ګډون کولی شئ او دوی کولی شي تاسې ته د وايتربيلډونګ په اړه هم مالومات درکړي. زيات مالومات له جابسنټر يا د کار له ادارې (Arbeitsagentur) هم ترلاسه کولی شئ.
د کډوالو لپاره د جرمني په ډېرو ښارونو کې پروګرامونه شته چې کولای شي له تاسې سره دندې ته په تيارۍ او اوسبيلډونګ موندلو کې مرسته وکړي. په دې اړه لا ډېر مالومات زموږ په بل څپرکي (څوک زما سره د اوسبيلډونګ په موندلو کې مرسته کوي) کې موندلای شئ.
د کار موندل او غوښتنه
په جرمني کې د کار مارکېټ بېلابېل قوانين او مقررات لري. د دې تر څنګ تاسې هم بايد د دندې ترلاسه کولو لپاره ځينې شرايط پوره کړئ. ډېر ګمارونکي خپل کارکوونکي په خپله څانګه کې د هغوی د سندونو او مدارکو له مخې غوره کوي خو له اړونده سندونو پرته هم د دندې پيدا کولو چانس شته.
دلته به تاسې د دندې ترلاسه کولو لپاره د ضروري ګامونو په اړه مالومات ترلاسه کړئ او په هغو لارو چارو به وپوهېږئ چې د دندې ترلاسه کولو لپاره ستاسې چانس زياتوي.
لاندې ټکي بايد مخکې له مخکې په ياد ولرئ:
- د جرمني په ډېرو کمپنيو کې په جرمني ژبه خبرې کيږي. ځينې وخت انګليسي ژبه هم کارول کيږي خو په ډېری دندو کې تاسې اړ ياست چې په جرمني ژبه خبرې اترې وکړئ. د جرمني ژبې د زده کولو لپاره ډېرې لارې شته. په دې اړه ډېر مالومات زموږ د ژبو د زدهکړې په څپرکيو کې وګورئ.
- په جرمني کې د کار له پیل وړاندې د کار اجازې ته اړتيا ده. د پنا غوښتونکو د کار اجازې په اړه نور مالومات زموږ د کار اجازې په څپرکي کې ولولئ. د مهاجرو او د کار لپاره راغلو کسانو د کار اجازه د هغوی د استوګنې له اجازه سره تړلې ده. په ويزه راغلو کسانو او نورو کډوالو لپاره د کار اجازې مالومات زموږ په بل څپرکي (جرمني ته مهاجرت) کې ولولئ.
د ښوونځيو حرفوي زدهکړې
که غواړئ په جرمني کې دنده ومومئ؛ ضرور نه ده چې يوازې لوړې زدهکړې ولرئ. تاسې کولای شئ په يوه مسلک کې د حرفوي روزنې يا اوسبيلډونګ دوره بشپړه کړئ. په دې برخو کې زدهکړې له يوه تر درېنيمو کالو وخت نيسي. په ځينو برخو کې اوسبيلډونګ يوازې په ښوونځي کې ترسره کيږي (Schulische Ausbildung)؛ خو په ځينو نورو کې د ښوونځي د درسونو تر څنګ په شرکتونو کې عملي کار هم ورکول کيږي (Duale Ausbildung). په دې څپرکي کې تاسې ته د ښوونځيو د اوسبیلډونګ په اړه مالومات درکوو. د دوهګوني اوسبیلډونګ په اړه بشپړ مالومات زموږ په بل څپرکي کې ولولئ. د ښوونځيو اوسبيلډونګ په افغانستان کې له مسلکي ښوونځيو، تخنيکم او سوريه کې له منځنيو انستيتيوتونو سره د پرتلې وړ دی خو په جرمني کې دا سيستم د لوړو تدريسي تخنيکونو او زياتو علمي معيارونو درلودونکی دی. د اوسبيلډونګ له بشپړولو سره تاسې د هماغې څانګې مسلکي کس ګڼل کېږئ او په جرمني کې دې ډول کسانو ته زياته اړتيا ده. همدا شان دا کسان له عادي کاريګرو ډېرو پیسې ګټلای شي. ځکه نو ښايي په دې برخه کې زدهکړې ستاسې د راتلونکي مسلکي او شخصي ژوند جوړولو لپاره مهمې وي.
دوهګونې وظيفوي حرفوي زدکړې يا Duale Ausbildung
که غواړئ په جرمني کې دنده ومومئ؛ ضرور نه ده چې يوازې لوړې زدهکړې ولرئ. تاسې کولای شئ په يوه مسلک کې د حرفوي روزنې يا اوسبيلډونګ دوره بشپړه کړئ. په جرمني کې په شاوخوا ۳۳۰ بېلابېلو څانګو کې حرفوي زدهکړې کيږي. په دې برخو کې زدهکړې له يوه تر درېنيمو کالو وخت نيسي. په ځينو برخو کې اوسبيلډونګ يوازې په ښوونځي کې ترسره کيږي (Schulische Ausbildung) خو په ځينو نورو کې د ښوونځي د درسونو تر څنګ په شرکتونو کې عملي کار هم ورکول کيږي (Duale Ausbildung). په دې څپرکي کې د دوهګوني اوسبیلډونګ په اړه مالومات درکوو. د ښوونځيو د اوسبیلډونګ په اړه بشپړ مالومات زموږ په بل څپرکي کې ولولئ. اوسبيلډونګ په افغانستان کې له مسلکي ښوونځيو، تخنيکم او سوريه کې له منځنيو انستيتيوتونو سره د پرتلې وړ دی خو په جرمني کې دا سيستم د لوړو تدريسي تخنيکونو او زياتو علمي معيارونو درلودونکی دی. د اوسبيلډونګ له بشيړولو سره تاسې د هماغې څانګې مسلکي کس ګڼل کېږئ او په جرمني کې دې ډول کسانو ته زياته اړتيا ده او له فراغت وروسته د عادي کارګرو په پرتله، ډېرې پیسې ګټلای شي. ځکه نو ښايي په دې برخه کې زدهکړې ستاسې د راتلونکي مسلکي ژوند جوړولو لپاره مهمې وي.
د جرمني اساسي قانون (Grundgesetz)
*** د ۲۰۲۴ کال د مۍ په ۲۳ نیټه به د جرمني اساسي قانون ۷۵ کلن شي. دا قانون په ازاد او دموکراتیک قانوني دولت کې زموږ د همغږۍ بنسټ دی. د جرمني اساسي قانون په ۱۹۴۹ کال کې تصويب شو. د ملي سوسیالیستي استبداد د وحشتناکو جنایتونو له امله د اساسي قانون بنسټ ایښودونکو پریکړه وکړه چې انساني کرامت باید په قانون کې لومړیتوب ولري؛ تر څو په جرمني کې بیا داسې څه تکرار شي. تاسو کولی شئ زموږ په ویډیويي لړۍ کې د اساسی قانون د منځپانګې او ارزښتونو په اړه نور مالومات هم ترلاسه کړئ: "څه به وشي که؟"**
د جرمني اساسي قانون (Das Grundgesetz) نوميږي. په دې قانون کې د هېوادوالو د ګډ ژوند لپاره چوکاټونه او مادې ځای پر ځای شوې دي. په جرمني کې بايد بل قانون له اساسي قانون سره په مخالفت يا تناقض کې نه وي. د بېلګې په توګه د پناغوښتنې يا سزا قوانين نبايد له اساسي قانون سره ټکر ولري. اساسي قانون تر ټولو مهم قانون ګڼل کيږي او پر نورو ټولو قوانينو د پاسه دی.
د جرمني اساسي قانون له ۱۴۶ برخو جوړ دی. هره برخه د مادې (Artikel) په نوم ياديږي. لومړۍ ۱۹ مادې بنسټيز حقونه (Grundrechte) جوړوي. بنسټيز حقونه، د دولت او خلکو تر منځ تر ټولو مهم حقونه دي. دا حقونه خلک د دولت له لوري له استبداد، بېعدالتۍ او زورزياتي څخه ساتي. د دې حقونو يوه برخه په جرمني کې د چا د استوګنې د ډول یا سند په پام کې نيولو پرته، د هر چا لپاره ده. دا برخه بشري حقونه (Menschenrechte) هم بلل کيږي. د بنسټيزو حقونه بله برخه بيا يوازې د هغه چا لپاره ده چې د جرمني تابعيت ولري. دې برخې ته مدني حقونه يا (Bürgerrechte) وايي.
اساسي قانون په ۱۹۴۹ کال کې په لويديځ جرمني کې تصويب شو او په ۱۹۹۰ کال کې د ختيځ او لويديځ جرمني له یوځای کېدلو وروسته په ټول هېواد کې پلی کيږي. د ۱۹۳۳ او ۱۹۴۵ کالونو تر منځ د جرمني ملي ټولنيزې ديکتاتورۍ د ډېرو خلکو بشري حقونه تر پښو لاندې کړي وو؛ له همدې کبله په اساسي قانون کې داسې مادې ځای پر ځای شوې دي چې د دې ډول شرايطو د بيا رامنځته کېدو مخنيوی کوي. له همدې کبله بنسټيز حقونه په اساسي قانون کې مهم رول لري.
د اساسي قانون فدرالي محکمه د اساسي قانون له پلي کېدلو څارنه کوي. دولت نه شي کولای په اسانۍ هغه تعديل کړي.
دلته د اوسبیلډونګونو اړوند د ټولو دندو په اړه مالومات موندلای شئ.
د دې وېبسایټ په مرسته کولای شئ په خپل شاوخوا کې د بېڅ يا دندو د مالوماتي مرکز يوه څانګه ومومئ.
دلته د بشري سرچينو له ماهرينو سره د اړيکې له لارې په جرمني کې کار موندلای شئ.
Match Talent bietet kostenfreie Karriere-Beratung und findet die richtige Weiterbildung für Sie.